"Mamo, co by było, gdyby..." - czyli jak i po co rozmawiać z dzieckiem na trudne tematy ?

Jeśli chodzi o poradniki dla rodziców - sporą część z nich mam ochotę wyrzucić przez okno już po kilku pierwszych stronach albo spalić na wielkim stosie tak, jak dawniej palono czarownice. Niewiele tego typu książek jest w stanie naprawdę mnie czymś zaskoczyć, zaintrygować lub chociaż rozbawić i doprowadzić do konkluzji: "Kurczę! Zupełnie, jakbym czytała o naszej rodzinie!" ;) Ale zdarzają się też perełki takie, jak te autorstwa Małgorzaty Bajko i Moniki Januszewskiej - więc postanowiłam poświęcić im nie tylko swój cenny czas, lecz również wpis na blogu :)

grafika i ilustracje w książkach : Tomasz Stasiak

"(NIE)GRZECZNI?"

Nie znam chyba żadnego rodzica, którego dziecko - mówiąc kolokwialnie - nie urządziło mu nigdy "przypału" w miejscu publicznym. Wszyscy z pewnością kojarzymy dantejskie sceny z udziałem dzieci przy sklepowych kasach, rozzłoszczone maluchy rzucające się na ziemię na samym środku ruchliwego deptaka czy krzyczące wniebogłosy i uciekające rodzicom pod stół w restauracji. Nieobce są nam też zapewne sytuacje, kiedy jako rodzice bardzo chcemy "dobrze wypaść" - a efekt jest taki, że np. zamiast pięknego przedszkolnego wierszyka nasza latorośl deklamuje przy świątecznym stole niezbyt elegancką dziecięcą wyliczankę, zasłyszaną przypadkiem na podwórku ;) 

Czy takie zachowania to już "niegrzeczność",  "nieposłuszeństwo" i "złośliwość" - czy po prostu nieumiejętność radzenia sobie z własnymi kilkuletnimi emocjami, niepełna znajomość wszystkich panujących zasad albo próba wysłania nam przez dziecko jakiegoś istotnego (i być może bagatelizowanego przez nas) komunikatu ?

Odpowiedź okazuje się wcale nie taka prosta i jednoznaczna. W końcu dla każdego człowieka pojęcia "grzeczności" i "niegrzeczności" mogą być czymś zupełnie innym, definiowanym na skrajnie różne sposoby - więc niełatwo połączyć te wszystkie jednostkowe definicje w sensowną całość i zbudować z nich jedną, względnie uniwersalną formułę.

Mimo wszystko, Autorkom udaje się wybrnąć całkiem zgrabnie z tego skomplikowanego zagadnienia.  Biorąc pod lupę dziecięce zachowania - zwłaszcza te niekoniecznie przez dorosłych pożądane i potrafiące wprawić nas w ogromną konsternację - na konkretnych przykładach pokazują, że dziecko nie jest i nigdy nie powinno być "automatem" zaprogramowanym na spolegliwość oraz na spełnianie bez szemrania naszych poleceń i oczekiwań. 

Dziecko jest z natury energiczne, spontaniczne, do bólu szczere i niesamowicie ciekawe tego, co je otacza. Nie możemy zatem spodziewać się, że wszystkie jego działania będą rozsądne, pytania taktowne, a negatywne nastroje i emocje umiejętnie "maskowane" tak, jak ma to miejsce w naszym dorosłym świecie. Pamiętajmy również, że i nam zdarzają się niejednokrotnie najróżniejsze gafy - więc tym bardziej nie powinniśmy dziwić się, kiedy stają się one udziałem nieporadnego, niedojrzałego i niedoświadczonego życiowo kilkulatka ;)

Reasumując, książka "(NIE)GRZECZNI?":

• w bardzo przystępny i skondensowany sposób przeprowadza nas przez kolejne etapy rozwoju dziecka aż do 6. roku życia;
• prezentuje kilkadziesiąt zabawnych anegdot i scenek sytuacyjnych "z życia wziętych" - analizując je zarówno z perspektywy dziecka, jak i osoby dorosłej;
• do każdej scenki dołącza obszerny komentarz psychologa, który pozwala nam zrozumieć uczucia obu stron, zminimalizować straty emocjonalne oraz uniknąć wielu wychowawczych błędów;
• proponuje kilkanaście kreatywnych zabaw, które wzmocnią naszą więź z dzieckiem, pozwolą wczuć się w jego położenie i awansować z rodzica "roszczeniowego" - na "odlotowego" ;)

Mamo, co by było, gdyby...

Jak i po co rozmawiać z dzieckiem na trudne tematy

W drugiej książce popełnionej przez wspomniane Autorki nadal nie brakuje sporej dawki poczucia humoru i dziecięcej, przewrotnej logiki. Jednak jest to pozycja traktująca o sprawach nieco cięższego kalibru i pokazująca rodzicom, w jaki sposób można rozmawiać z dzieckiem na tematy trudne, kontrowersyjne, stanowiące (nadal!) społeczne tabu.

Osobiście jakoś nigdy nie miałam takich dylematów - bo nie znoszę zakłamywania rzeczywistości i nie zamierzam zamykać naszego synka w jakiejś hermetycznej, fikcyjnej bańce. Nie będę wciskać mu kitu o dzieciach przynoszonych przez bociana tudzież znajdowanych w kapuście. Nie będę udawać, że nasz świat jest Arkadią, w której ludzie nie chorują i nie umierają, wojny nie wybuchają, terroryści nie wysadzają się w powietrze, a niektórzy dorośli panowie (również ci w sutannach) nie czyhają na niewinne dziecięce wdzięki...Nie stanowi dla mnie problemu wyjaśnienie dziecku, czym jest niepełnosprawność, nowotwór tudzież kobieca menstruacja - ani wytłumaczenie mu różnicy pomiędzy osobami homo- i heteroseksualnymi...

Ale niestety nadal funkcjonuje całe mnóstwo rodzin, w których o takich rzeczach się zwyczajnie nie mówi - nawet pomimo wyraźnego zainteresowania ze strony dziecka i jego wielokrotnie powtarzanych pytań. Bo STRACH. Bo WSTYD. Bo to SPRAWY DOROSŁYCH. Bo "porozmawiamy o tym, kiedy już będziesz duży"... 

Trzeba tylko wiedzieć, że tego typu informacje tak czy siak do naszych dzieci docierają - w strzępkach rozmów, w dostrzeżonych przypadkiem migawkach programów informacyjnych, w zasłyszanych fragmentach radiowych wiadomości...Jedynie od nas zależy, czy zostawimy dziecko samo z jego wątpliwościami i będziemy robić wieczne uniki - czy też przyjmiemy sprawę "na klatę" i zadbamy o odpowiedni poziom rzetelnej, dostosowanej do wieku edukacji.

Dużo miejsca poświęca się w tej książce również kwestiom bezpieczeństwa. Znajdziemy tu bardzo konkretne wskazówki i sugestie, w jaki sposób powinno zachować się dziecko w sytuacji, kiedy np. zabłądzi w drodze ze szkoły, zostanie zaatakowane przez psa, znajdzie się w centrum wypadku czy pożaru, stanie twarzą w twarz ze szkolnym chuliganem lub też zostanie zagadnięte na ulicy przez obcą osobę. To moim zdaniem bardzo istotne - ponieważ dzieci, z którymi nie rozmawiamy o potencjalnych zagrożeniach częściej narażają się na utratę zdrowia i inne nieprzyjemne konsekwencje, podejmując ryzykowne zachowania. 

Dodatkowo, poradnik "Mamo, co by było, gdyby..." :

 

• wprowadza rodziców w świat bajkoterapii, zawiera kilka przykładowych bajek psychoedukacyjnych i zachęca do samodzielnego pisania dla dzieci krótkich, pouczających historii;
• pozwala na przeprowadzenie z dzieckiem prostego testu sprawdzającego, jak nasza pociecha poradzi sobie w trudnych, stresujących i niebezpiecznych sytuacjach;
• podrzuca nam świetny patent w postaci tzw. "rekwizytów", przy pomocy których możemy objaśniać dziecku świat w zrozumiały, klarowny i angażujący sposób (np. konflikt przedstawiony na zasadzie dwóch flamastrów, które konkurują ze sobą w zamalowywaniu jak największej przestrzeni na kartce - albo opaska na oczach dziecka, które wczuwa się w ten sposób w sytuację osoby niewidomej). 

 

Obie książki i propagowane w nich podejścia serdecznie polecam -

a za egzemplarze recenzenckie dziękuję 

pani Monice Janiszewskiej oraz Wydawnictwu Helion / Sensus.